اسانس چیست؟
اسانس ها ترکیبات معطری هستند. که در اندام های مختلف گیاهان یافت می شوند.
در واقع آنها مخلوطی از مواد مختلف با ترکیبات شیمیایی بسیار متفاوت از یکدیگر بوده. و دارای بوی بسیار قوی می باشند. در دمای محیط و در مجاورت هوا تبخیر می شوند. و به همین دلیل به آنها روغن های فرار، روغن های معطر، روغن های استری و یا اسانس های روغنی می گویند.
هنگام استفاده از بعضی از محصولات، بوی مطبوعی متناسب با عملکرد آن محصول به مشام می رسد.
به عنوان مثال وقتی که از یک صابون، خمیر دندان و یا محصولات مشابه آنها استفاده می کنیم. اغلب بوی یک میوه و یک گیاه خاص را احساس می کنیم. همچنین هنگام مصرف فرآورده های خوراکی ممکن است. بو و یا طعم خاصی را درک کنیم.
به طور معمول در قفسه یک فروشگاه شامپو و یا صابونی را مشاهده می کنیم. که در رنگ های مختلف موجود می باشد. پس از دقت در مشخصات آنها در می یابیم که یکی از تفاوت های این محصولات بوی آنها می باشد. و یا می توان آدامسهایی با طعم های مختلف را تهیه کنیم.
مصرف اسانس ها به چه زمانی باز می گردد؟
استعمال آنها ، به دوران باستان باز می گردد، بطوریکه مصریان باستان ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح از روغن های معطری که از گیاهان بدست می آوردند. برای انجام مناسک مذهبی، آئین ها و نیز مداوای بیماران استفاده می کردند.
نوشته هایی بدست آمده است که نشان می دهد. مصریان ۴۰ قرن قبل از میلاد می دانستند. که چگونه اسانس ها را از گیاهان بدست آورند.
در واقع مصریان از آن برای مومیایی کردن فراعنه استفاده می کردند.
مومیاگران بعد از خارج نمودن احشاء، شکم جسد را از اسانس های سیر، دارچین و اسانس های معطر دیگر پر می کردند.
اسانس ها دارای چه خصوصیاتی هستند؟
به طور کلی اسانس ها ترکیبات بی رنگی هستند. بخصوص اگر تازه تهیه شده باشند. با گذشت زمان به علت اکسید شدن رنگ آنها تیره می گردد. آنها در الکل کاملا حل می شوند. در صورتی که با آب غیر قابل اختلاط هستند. اما به اندازه کافی در آب حل شده و بوی خود را به آن انتقال می دهند (مانند عرقیات گیاهی).
مواد اصلی موجود، در اثر حرارت و گرما تغییر می یابند. بوی آنها نیز بی نهایت متفاوت می باشد. که این امر به دلیل ترکیبات مشخص هرگیاه است. بوی آنها به طور محسوسی در معرض هوا تغییر می کند.
همچنین طعم آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. می توان گفت اسانس ها دارای طعم های شیرین، تلخ، ملایم، گس و سوزاننده می باشند. تفاوت آنها یا روغنهای معطر با روغن های معمولی در این است، که اسانس ها یا روغن های معطر فاقد ترکیبات اسیدهای چرب هستند.
و بر خلاف روغنهای معمولی تند نمی شوند. و همچنین بر روی کاغذ یا پارچه، لکه چربی بر جای نمی گذارند. وبسته به نوع گیاه ممکن است، در اندامهای مختلف گیاه وجود داشته باشد.
نکات مهم اسانس گیاهان
نکته حائز اهمیت این است که، برای بدست آوردن حداکثر مقدار اسانس در یک گیاه، باید حتما گیاه را قبل از گل دادن چید. در این زمان است که گیاه حداکثر مواد را داراست. و بعد از گل دادن گیاهان حدود ۷۰% مواد خود را از دست می دهند. در ضمن باید از گیاهانی استفاده کرد که از مواد شیمیایی در پرورش آنها استفاده نشده باشد.
و گیاه در طبیعی ترین حالت ممکن باشد. تا در فرآورده آن مواد شیمیایی و رادیواکتیو موجود نباشد. در واقع اسانس هر گیاه شیره ذاتی و رکن اصلی و ارزشمند هر گیاه بوده. و به منزله روح گیاه می باشد.
در اکثر مواد مخلوطی از ترکیبات مختلف شیمیایی وجود دارند که با یکدیگر تفاوت بسیار داشته. ولی در بعضی از خواص فیزیکی با هم اشتراک دارند. به عنوان مثال آنها دارای بوی مشخص و نافذ می باشند. اکثر آنها با استفاده از دوبار تقطیر، قابلیت بی رنگ شدن را دارند.
البته در این مورد اسانس بابونه یک استثناء بوده و رنگ آن آبی می باشد. همچنین آنها در معرض هوا رنگی می شوند. به عنوان مثال، اسانس نعناع به رنگ زرد و اسانس دارچین به رنگ قهوه ای در می آیند.
مقدار مواد موجود در گیاهان بسیار اندک می باشد،
هر گیاه چه مقدار اسانس دارد
بطوریکه مقادیر لازم از گیاهان مختلف برای تهیه یک کیلوگرم به شرح زیر می باشد:
▪ میخک: ۲۰ کیلوگرم
▪ اسطوخودوس (لاواندا): ۱۵۰ کیلوگرم
▪ نعناع: ۳۰۰کیلوگرم
▪ آویشن قرمز: ۵۰۰ کیلوگرم
▪ مریم گلی: ۸۰۰ کیلوگرم
▪ بابونه: ۱۰۰۰ کیلوگرم
▪ گل سرخ: ۳۰۰۰کیلوگرم
اهمیت و کاربرد اسانس ها:
اسانس ها به دلیل معطر بودن و داشتن طعمهای مشخص در صنایع غذایی، عطرسازی و لوازم آرایشی، داروسازی. و بطور کلی در صنایعی که محصولات معطر و یا دارای طعم خاص تولید می کنند مورد مصرف دارند.
آنها کاربردهای فراوانی در صنایع داروسازی دارند. همانطور که گفته شد، آنها دارای ترکیبات شیمیایی متنوع و پیچیده ای هستند. و به همین دلیل نمی توان خصوصیات داروئی مشترکی را برای آنها ذکر کرد. ولی بطور کلی اسانس ها دارای خاصیت ضد نفخ (Carminative) می باشند.
از دیگر خصوصیات داروئی که برای اسانس ها ذکر شده است، که به برخی موارد در زیر اشاره شده است:
۱)ضد عفونی کننده.
۲) ضد تشنج.
۳) ضد تورم و التهاب.
۴) خلط آور.
۵) ضد قارچ، باکتری و کرم.
۶) محرک.
۷)مسکن درد دندان.
۸) ضد خارش موضعی.
۹) محرک دستگاه گوارش.
۱۰) ضد رماتیسم.
کاربرد اسانس ها در صنایع
برای اسانس ها در صنایع مختلف نیز کاربردهای متنوعی ذکر شده است. از این صنایع می توان به بعضی اشاره کرد:
۱)تهیه حشره کش ها.
۲) تهیه آدامسهای معطر.
۳) صنایع صابون سازی.
۴) تهیه خمیر دندان.
۵) تهیه مواد پلاستیکی.
۶) صنایع عطرسازی.
۷) فرآورده های خوراکی.
در واقع مهمترین کاربرد اسانس ها علاوه بر موارد ذکر شده، اثرات درمان کننده آنهاست.
اسانس ها در بدن انسان چگونه اثر می کنند؟
واضح ترین اثر اسانس ها تحریک حس بویایی می باشد. بوها تاثیری بر احساسات ما داشته و مستقیما بر روی مغز اثر می گذارند. دستگاه بویایی به سیستم لیمبیک که مرکز کنترل هیجان، حافظه و احساسات جنسی است. متصل بوده و در کنترل ضربان قلب، فشار خون، استرس، تنفس و تعادل هورمون ها دخالت دارد. همچنین اسانس ها بعد از استعمال موضعی و یا مصرف بصورت استنشاقی جذب خون شده و اثر خود را از راه خون اعمال می کنند.
اسانس ها برای گلها و گیاهان حامل خود چه فایده ای دارند؟
اسانس ها برای گیاهان بوجود آورنده خود نیز دارای فوایدی می باشند. به عنوان مثال، اسانس موجود در گیاه دارای خاصیت دورکنندگی حشرات موذی بوده. و به این وسیله از خراب شدن گلها و برگ ها جلوگیری بعمل می آورند. همچنین کاربرد مهمتر اسانس ها در جذب حشراتی است. که جهت انجام عمل گرده افشانی و لقاح به گیاهان کمک می کنند.
در صورتی که میخواهید در باره اسانس اطلاعات بیشتری داشته باشید میتوانید با ما در تماس باشید.
لینک زیر را کلیک کنید تا به همه راه های ارتباطی با ما دسترسی داشته باشید.
